Bevrijding in Zuid-Afrika

Voor de tweede keer dit jaar beleefde ik deze week een dag van vrijheid. Om zelf toch een beetje bevrijdingsdag te vieren trakteerde ik mezelf en mijn “plaas”genoten op tompoezen. Ja, zus, ze waren bedoeld voor mijn verjaardag, maar ik vond Bevrijdingsdag uiteindelijk toch ook wel een hele mooie bestemming voor de tompoezen. Zowel 4 als 5 mei blijven voor mij toch hele speciale dagen (mijn documentaire over Gerard Sampon in 2000 heeft dit alleen maar versterkt, omdat hij in Groningen heel nauw betrokken was bij de stille tocht en alles puntgewijs liet verlopen) en wil ik toch - waar ik ook ben - even bij stilstaan. Dus om 20.00 uur was ik even stil en staarde even naar de sterren en de prachtige maan achter het huis. En er is met volle teugen van genoten… Vooral door de Nederlandse afgezanten hier, waarbij de vragen rezen: waar komt de naam tompoezen eigenlijk vandaan en waarom vinden Nederlanders ze zo bijzonder? Was het omdat ze de eerste betaalbare gebakjes waren? Wie helpt me uit de brand met deze vragen?

In ieder geval maken we hier in Zuid-Afrika ook een periode van feest –en herdenkingsdagen door. Op 27 april werd stilgestaan bij de eerste democratische verkiezingen in Zuid-Afrika op 27 april in 1994 en 1 mei was het natuurlijk de Dag van de Arbeid (wat hier een vrije dag is). Een dag van vrijheid dus op 27 april… En aangezien deze dag toch niet zo heel ver in het verleden ligt kreeg ik niet de indruk dat deze dag nu echt grote impact op de mensen had hier. Misschien ervaren veel mensen de vrijheid nog niet in hun eigen leven??? In het centrum van Kaapstad spelen bandjes, president Mbeki houdt een toespraak (waarin hij een appel doet op iedereen om iets te doen aan het hoge criminaliteitscijfer in dit land), maar de mensen ervaren deze dag toch vooral als een vrije dag, een mogelijkheid om even lekker thuis te “hangen”, even een dvd te kijken of even te gaan shoppen…

Een prachtige cartoon over de betekenis van deze dag kwam ik tegen in één van de lokale krantjes.

Even de toelichting erbij: “Op 27 april 1994 had Zuid-Afrika zijn eerste democratische verkiezingen, waarbij iedereen boven de 18 jaar toestemming had om te stemmen. Daarom vieren we elk jaar Freedom day. Maar, zoals met zo vele benoemde vakantiedagen, de betekenis van de dag is niet echt helder voor velen van ons. En omdat het een dag is waarop we niet hoeven te werken maken veel mensen hun weg naar de shops om hun zakken te legen na pay-day. Freedom to shop, freedom to have fun, freedom from work! Viva Freedom Day, Viva! Cartoonist Gavin Thomson laat met zijn cartoon zien hoe de rijen om te stemmen op 27 april 1994 zijn veranderd in andere rijen…”

Nu moet ik bij dit verhaal wel aangeven dat Freedom Day dit jaar nu niet echt een dag was om er op uit te trekken. De regen stortte voor het eerst gedurende een hele dag uit de lucht. Ook de regen had zijn vrijheid gevonden zullen we maar zeggen… Tja, het is herfst in Zuid-Afrika. Maar anders dan in Nederland duren de bewolkte en regenachtige dagen op z’n hoogst twee dagen achter elkaar. En daarna breekt altijd de zon weer door en is het hier zomaar weer dertig graden, waardoor alleen de vroege ochtenden en de avonden en nachten frisjes blijven. Door de droogte zijn er bovendien niet zoveel kleurschakeringen als in Nederland in het najaar en de vogels blijven fluiten alsof het hoogzomer is. Diverse bloemen bloeien rustig verder en mensen halen opgelucht adem dat de eerste regen toch is gevallen. Het zorgt ervoor dat de vaak schaarse watervoorraad voor de hete zomerperiode weer een beetje op peil wordt gebracht.

Voor mij komt de regen soms ook goed uit. Onlangs moest ik namelijk de gang maken naar het Departement van Home Affairs in Kaapstad om mijn visum te verlengen met 3 maanden. Een eenvoudige handeling zou je denken, maar van tevoren was ik al gewaarschuwd dat het niet allemaal niet zo gemakkelijk zou gaan. Het ministerie van Home Affairs staat hier namelijk bekend als één van de traagste en meest slecht georganiseerde departementen. (niet voor niets is er een commissie ingesteld die momenteel het functioneren van dit departement onderzoekt.) Lange wachtrijen en langslepende procedures zouden mij te wachten staan voor het binnenslepen van die ene felbegeerde stempel. Een aangezien ik niet – zoals aanbevolen – al om kwart over zeven bij het departement stond vreesde ik ’t ergste. Maar ’t viel niet tegen. Bij regen blijven veel mensen thuis hier en dus was ik meteen aan de beurt. Maar daarmee was ik er nog niet. Ik was enkele dagen te laat en moest daarom ter plekke een brief schrijven met een geldige reden waarom ik niet eerder was gekomen. Daarna moest de beambte kopieën van verschillende papieren van mij maken. En dat kost wat tijd. Verschillende keren zag ik hem voorbij lopen, maar niet om mijn papieren terug te brengen. Al met al duurde het een half uurtje voordat ik mijn papieren terughad en we alles konden afhandelen. In totaal was ik aan dit visumverzoek twee uur kwijt, wat nog erg meevalt… Maar de felbegeerde stempel heb ik nog niet binnen. Het verzoek wordt eerst naar Pretoria (hoofdstad) gestuurd, waarna ’t weer wordt teruggestuurd zodat ik mijn stempeltje kan komen halen. Tja, je geduld wordt hier wel op de proef gesteld, maar goed: die Zuid-Afrikaanse eigenschap begin ik me nu wel eigen te maken…

Het blijft toch gek hoe snel je eigenlijk toch al went aan het leven en het straatbeeld in een land. Zo is het voor mij al heel gebruikelijk om ervoor te zorgen ’s avonds op tijd thuis te zijn en er zeker niet alleen op uit te trekken. Het is gewoonweg niet veilig op straat en overvallen zijn hier iedere dag aan de orde. Maar hoewel je alert blijft, je laat je leven er niet door leiden. Ook verbaas ik me niet echt meer over de veiligheidsmaatregelen die mensen hebben genomen. “Die plaas” is omgeven door hekken met prikkeldraad en ’s avonds hebben we sinds enkele maanden een nachtwaker – een jongen uit de township Vrijgrond, die op deze manier nog wat geld bijverdient. De bewaker was nodig, omdat de telefoonlijnen (die hier nog boven de grond zijn) erg gewild zijn vanwege het koper. En zo zat “die plaas” al enkele keren zonder telefoonverbinding… Omdat de avond toch vaak kort is en ik steeds vaker eerder mijn nest induik, biedt de vroege ochtend mij de mogelijkheid om mijn conditie wat bij te werken. Sinds mijn verjaardag probeer ik drie keer per week naar het strand te fietsen om daar even te gaan rennen. En het rennen in het stugge zand gaat steeds beter, maar helaas heb ik bij één van mijn runs deze week een blessure aan mijn voet opgelopen. Hij is behoorlijk opgezwollen en deze week bleef het werken aan mijn conditie dus even liggen. Maar goed, gelukkig kan ik wel genieten van de prachtige plaatjes die ik in de ochtend op het strand schoot. Het bizarre aan deze blessure is wel, dat ik voor de website van Ubuntu Ministries juist iets met voetafdrukken probeerde te doen om de zoektocht naar gemeenschap te verwoorden. Nou ja, een gekneusd voetje kan er ook wel tussen…




Het werk begint ondertussen ook toe te nemen. De website krijgt de juiste contouren, de nieuwsbrief “Kaapse Pos” heeft een ander gezicht gekregen en ook andere plannen worden uitgebroed: zo ga ik waarschijnlijk één dag in de week met kinderen aan het werk en ga ik me op de fondsenwerving voor Ubuntu Ministries storten. Hier schort nog veel aan, terwijl er hiermee toch veel mooie kansen liggen om nog meer te doen voor de gemeenschap. En dat is toch wat de bedoeling is van Ubuntu. In een boekwinkel trof ik een passende omschrijving van het woord Ubuntu aan:

“The whole concept of Ubuntu is about humanity, being one family, and that family is encouraged to live with love, with compassion, with tolerance, with patience, with support, togetherness, broterhood, sisterhood. Ubuntu attemps to adress conflict and misunderstandings.”

Deze week zal ik in ieder geval een bezoek brengen aan Joy for Life, een inloophuis voor HIV-positieve mensen en hun familie. Er is daar beperkte 24 uurs zorg en daarnaast biedt Joy for Life workshops, informatie, counseling, creatieve activiteiten en diverse alternatieve therapieën. Het meest speciale aan Joy for Life is misschien wel dat ze de nadruk probeert te leggen op het “leven” en niet op de vaak naderende dood. Connie en Adrian hebben ook voor Joy for Life gewerkt en nemen nu nog vaak mensen uit hun eigen gemeenschap mee naar deze instelling, om ze in contact te laten komen met HIV/AIDS geïnfecteerden.
Tenslotte een tekstje, dat ik in de Kaapse Pos aantrof en die HIV met wat humor verwoordt:

“This is John.
His father is an alcoholic
His mother is a prostitute
His brother is a hijacker (autodief)
His sister is addicted to drugs
The only positive thing in his life is HIV…"